فهم پروپاگاندا در عصر رسانه‌ های اجتماعی

همشهری آنلاین- گروه فرهنگی: کتاب «مهندسی اجماع» با عنوان فرعی: فهم پروپاگاندا در عصر رسانه‌های اجتماعی به قلم ساموئل وولی با ترجمه عباس رضایی ثمرین و با مقدمه دکتر مسعود کوثری از سوی انتشارات همشهری منتشر شده است.موضوع اصلی کتاب صورت‌هایی تازه از پروپاگانداست که می‌تواند ارتباطات دموکراتیک را مختل کند. کتاب، ادراک موجود از پروپاگاندا را به چالش می‌کشد و ضرورت روزآمدسازی آن را طرح می‌کند؛ چرا که این ادراک هنوز با ساختارهای رسانه‌ای تازه از قبیل فرهنگ تولید محتوای شبکه‌ای و مدل ارتباطی «چند به چند» اینترنت همخوان نیست. صورت‌بندی نظری جدید از پروپاگاندا، در درجه‌ی اول باید دو ویژگی گمنامی (ناشناس ماندن) و خودکارسازی(اتوماسیون) را که رهاورد اینترنت است، دربرگیرد. با این دو ویژگی است که تبلیغات‌چی‌ها امروزه می‌توانند با تقویت یا سرکوب جریان‌هایی خاص از اطلاعات؛ از طریق مهندسی یا جعل اجماع عمومی، نظرات یا رفتارهای مردم را مدیریت کنند. امروزه خودکارسازی و گمنامی سبب شده اصحاب قدرت، شرکت‌های بزرگ و حتی برخی کاربران عادی اینترنت، بتوانند کارزارهای مخرب دستکاری افکار عمومی راه بیندازند و منشأ و پشت‌پرده‌ی این کارزارها را پنهان نگاه دارند. روندی که باید برای مقابله با آن تمهیدی اندیشید. در بخشی از مقدمه این کتاب آمده است:«فناوری‌های دیجیتال دیرزمانی نیست که به عضوی از جامعه انسانی تبدیل شده است. دیگر زندگی کردن و نفس کشیدن بدون آن، اگر نه ناممکن، که بسیار سخت است. سختی آن از این رو نیست که نمی‌توان بدون آن زندگی کرد، زیرا بسیاری از انسان‌ها در زمان‌های مختلف، از ابتدای خلقت تاکنون، زندگی بدون ابزار را، آگاهانه یا ناآگاهانه، از سر گذرانده‌اند. هنوز هم عده زیادی یافت می‌شوند که از داشتن تلفن همراه هم تن می‌زنند. در هر حال، روشن است که زندگی امروزه از هر لحاظ با جریان پیوسته و سرسام‌آور اطلاعات رایانشی سر و کار دارد. جنبه‌ای دیگر از این رایانشی شدن گسترده پیوند آن با عرصه سیاست است. در دورانی به سر می‌بریم که بسیاری از نویسندگان از آن با عنوان«عصر پساحقیقت» یاد می‌کنند و یکی از عناصر اصلی این عصر اخبار جعلی و سوءاطلاعات است. روبات‌ها و الگوریتم‌های توصیه و پیشرفت‌هایی که در هوش مصنوعی به وجود آمده است مقیاس و دامنه تبلیغات سیاسی(پروپاگاندا) را تغییر داده‌اند. از این رو هم سیاست در حال تغییر است و هم مردم. طی دهه‌های گذشته اگرچه کتاب‌های بسیاری درباره تبلیغات سیاسی نوشته شده است، درباره تبلیغات سیاسی رایانشی که موضوعی نو است، کتاب‌های اندکی وجود دارد. در این کتاب نویسنده تلاش کرده است که در نظریه‌های تبلیغات سیاسی بازنگری کند و آن را با شرایط نوظهور تبلیغات و دستکاری ذهنی رایانشی در هم آمیزد. مفهوم «اجماع آنالین» به خوبی حاکی از پیگیری سنت نظری هرمن و چامسکی و نظریه «تولید رضایت» است. اما نویسنده نه تنها به موافقت و رضایت توجه داشته، بلکه ژرف‌تر به «اجماع/وفاق» ساختگی در محیط آنلاین هم فکر کرده است. بنابراین، از نظر نویسنده، تبلیغات رایانشی نه تنها موافقت و رضایت مخاطبان/مردم را جلب می‌کند، بلکه نوعی اجماع/وفاق فکری هم در بین آنان ایجاد می‌کند.